Jak się bronić przed masową migracją? Analiza projektu ustawy azylowej

Adobe Stock

• Trwają prace nad rządowym projektem nowelizacji ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

• Projekt przewiduje m.in. wprowadzenie pojęcia „instrumentalizacji” zjawiska migracji, polegającej na podejmowaniu przez inne państwa działań zmierzających do bezprawnego przekraczania przez cudzoziemców polskiej granicy.

• Projektodawcy postulują też wprowadzenie możliwości czasowego zawieszenia prawa do aplikowania o azyl.

• W ramach projektu proponuje się również dodanie nowych przesłanek pozbawienia cudzoziemca statusu uchodźcy, takich jak skazanie prawomocnym wyrokiem za szczególnie ciężkie przestępstwo.

• W analizie poświęconej projektowi nowelizacji Instytut Ordo Iuris ocenił pozytywnie główne założenia proponowanej ustawy.

PRZECZYTAJ ANALIZĘ - LINK

W grudniu 2024 roku rząd opublikował projekt nowelizacji ustawy z 13 czerwca 2003 roku o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Propozycja legislacyjna sprowadza się do stworzenia instrumentów prawnych, które będą służyć zapobieganiu destabilizacji sytuacji wewnętrznej w Polsce i innych państwach UE, wynikającej z kreowania sztucznej presji migracyjnej przez państwa trzecie graniczące z Polską (głównie Białoruś). Najważniejszym elementem projektu jest propozycja dodania nowego terminu odnoszącego się do wykorzystywania presji migracyjnej („instrumentalizacja”) oraz propozycja wprowadzenia możliwości czasowego zawieszenia przyjmowania wniosków o azyl w pewnych, ściśle określonych okolicznościach.

 „Instrumentalizacja” jest w projekcie zdefiniowana jako prowadzenie przez państwo graniczące z Polską (lub inny podmiot) działań zmierzających do umożliwienia przekroczenia przez cudzoziemców granicy zewnętrznej wbrew przepisom prawa, w szczególności z użyciem przemocy wobec funkcjonariuszy chroniących tę granicę lub w połączeniu z niszczeniem infrastruktury granicznej, mogących skutkować destabilizacją sytuacji wewnętrznej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 1 pkt 1).

Najważniejszym elementem rządowej propozycji legislacyjnej jest możliwość wprowadzenia czasowego zawieszenia prawa do aplikowania o azyl. Wprowadzenie takiego ograniczenia może mieć miejsce, gdy dochodzi do wspomnianej instrumentalizacji, gdy działania podejmowane w ramach instrumentalizacji stanowią poważne i rzeczywiste zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa lub społeczeństwa oraz gdy to ograniczenie jest niezbędne dla wyeliminowania tych zagrożeń, a inne środki nie są do tego wystarczające.

Zawieszenie przyjmowania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, zgodnie z przepisami zaproponowanej ustawy, byłyby wprowadzane na mocy rozporządzenia Rady Ministrów, wydawanego na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Przy podejmowaniu decyzji o wprowadzeniu ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, Rada Ministrów byłaby zobligowana do uwzględnienia potrzeby zapobieżenia destabilizacji sytuacji wewnętrznej w Rzeczypospolitej Polskiej oraz możliwie jak najmniejszego ograniczenia praw cudzoziemców zamierzających ubiegać się o udzielenie ochrony międzynarodowej. Ponadto miałby obowiązek określenia czasu obowiązywania ograniczenia nie dłuższego niż 60 dni oraz do wskazania odcinka granicy, na którym stosowane jest to ograniczenie. Na gruncie tej propozycji legislacyjnej istnieje również możliwość przedłużenia wprowadzenia ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w sytuacji, gdy nie ustały przyczyny wprowadzenia tego ograniczenia. W takim przypadku ograniczenie może być prolongowane na dalszy oznaczony czas, nie dłuższy niż 60 dni - decyzję o przedłużeniu podejmuje Rada Ministrów w drodze rozporządzenia, po wyrażeniu zgody przez Sejm.

W projekcie ustawy zawarto także szereg innych propozycji, w tym m.in. wprowadzenie nowych przesłanek pozbawienia cudzoziemcy statusu uchodźcy. Cudzoziemiec traciłby status uchodźcy, jeśli organ nadzoru stwierdzi, że stanowi on zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa, w którym przebywa lub, że został skazany prawomocnym wyrokiem za szczególnie poważne przestępstwo. Jako uzasadnienie tej propozycji autorzy wskazują na brak w aktualnym stanie prawnym podstaw do pozbawienia statusu uchodźcy cudzoziemców, którzy stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa oraz cudzoziemców skazanych prawomocnym wyrokiem za szczególnie poważne przestępstwo, stanowiących zagrożenie dla społeczeństwa.

W Sejmie miało miejsce wysłuchanie publiczne w sprawie projektu ustawy. Podczas spotkania swoje stanowisko przedstawił Instytut Ordo Iuris.

Czytaj też:

• Co zawiera pakt migracyjny i jakie będą jego skutki dla Polski?
• Co zawiera strategia migracyjna Polski na lata 2025-2030?
• Rząd Tuska i UE wprowadzają do Polski setki tysięcy migrantów
• KE: Mimo przyjęcia tysięcy imigrantów z Ukrainy, Polska nie będzie zwolniona z „mechanizmu solidarności”